کاربرد بلاکچین در صنعت

فناوری بلاک چین کاربردهای مختلفی در صنایع و حوزه‌های مختلف دارد در مجله ارز دیجیتال به آنها میپردازیم با ما همراه شوید .

فناوری بلاک‌چین می‌تواند تحولات بنیادین در صنایع نفت و گاز ایجاد کند. استفاده از بلاک‌چین در نفت و گاز می‌تواند مدل‌های کسب‌وکار و فرآیندها را با تغییرات اساسی همراه کرده و به عنوان راهکاری سودمند برای مدیریت پیچیدگی‌های در حال رشد و امنیت اطلاعات در این حوزه به شمار رود، بنابراین رهبران بازار این صنعت بایستی از نقش بلاک‌چین در آن آگاه باشند.

اکوسیستم جدیدی از سرمایه‌گذاری‌ها و استارت‌آپ‌های مرتبط با صنایع نفت و گاز در حال شکل گیری است و تا به امروز حدود یک میلیارد دلار در این اکوسیستم سرمایه‌گذاری شده است. از آنجایی که تقاضا برای کارایی و شفافیت در این صنعت در حال رشد است و اغلب شرکت‌ها کماکان از قراردادهای کاغذی و پلتفرم‌های تجاری قدیمی استفاده می‌کنند، پیاده‌سازی فناوری دفتر ثبت توزیع شده و بهره‌گیری از قرارداد‌های هوشمند می‌تواند دروازه ورود این صنعت به دنیای دیجیتال باشد. با این وجود، فناوری بلاک‌چین به اندازه دکل‌های نفتی زیر آبی و ربات‌ها برای فعالان حوزه نفت و گاز جذاب نبوده است، در حالی که با بهره‌گیری از بلاک‌چین می‌توان در هزینه‌ها صرفه جویی کرد و مبالغ بسیار زیادی از منابع مالی مورد نیاز این صنعت را تامین نمود.

صنعت نفت و گاز، صنعتی ثروتمند، پیچیده و دارای قوانین و مقررات بسیار زیاد است و ساده سازی و بهبود کاغذ بازی‌ها و فرآیند‌های جابه جایی محصولات در این صنعت یک امر ضروری تلقی می‌شود. با توجه به چنین ضرورتی بسیاری از شرکت‌‌های بین‌المللی فعال در این صنعت در حال اکتشاف، سرمایه‌گذاری و همکاری با دیگر فعالان برای توسعه فناوری بلاک‌چین در این صنعت هستند.

 

فناوری دفتر کل توزیع شده به زبان ساده

فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT)، سامانه‌ای است برای ثبت اطلاعات استاتیک (مانند سوابق هویتی) و داینامیک (مانند تراکنش) که سوابق را در مکان‌های مختلف به صورت همزمان و همگام ثبت می‌کند، بر خلاف دفاتر ثبت سنتی، DLT فاقد مدیریت و محل ذخیره اطلاعات مرکزی است و تمامی اعضا در فرآیند تائید اطلاعات و ثبت سوابق شرکت می‌کنند. همان‌طور که اشاره شد، DLT هرگونه از اطلاعاتی را به صورت غیرمتمرکز تائید و ثبت می‌نماید و برای تائید و ثبت اطلاعاتی که کپی شدن آن‌ها مانعی نداشته باشد، DLT می‌تواند بهترین گزینه غیرمتمرکز باشد، بطور مثال کپی شدن اطلاعات هویتی یک مشتری که در چند بانک حساب باز کرده است مانعی ندارد، اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که هدف، انتقال ارشی (دارایی، پول و غیره) غیره قابل کپی باشد، در حقیقت زمانی که اعضای یک شبکه غیرمتمرکز بدون وجود هیچ‌گونه اعتماد مقابل و نهاد متمرکز مورد اعتماد، خواستار انتقال دارایی خود به افراد دیگر باشند. به طور مثال، اگر در یک سامانه دفتر کل توزیع شده، فردی بخواهد مقداری ارز دیجیتال را به فرد دیگر منتقل کند، مانعی برای نگه داشتن کپی بودن و خرج کردن دوباره آن بر سر راه خود نخواهد دید و وجود این مکان پایداری سامانه را دچار چالش خواهد کرد.

با توجه به مطلب بالا می‌توان بلاک‌چین را راه حلی برای مشکل ذکر شده و بهترین روش ارئه شده برای پیاده‌سازی DLT برای سامانه‌های انتقال ارزش غیرمتمرکز دانست. این فناوری یا در حقیقت تغییر دیدگاه نسبت به مفهوم ثبت با به کارگیری روش‌های رمزنگاری مرسوم کلید خصوصی-کلید عمومی، روش‌های اجماع بدیع و مفهوم مهر زمانی توانسته سامانه‌هایی غیرمتمرکز، بی نیاز از اعتماد، شفاف و غیر قابل تغییر (پس از ثبت) برای انتقال ارزش، علی الخصوص پول، ارائه کند.

در بسیاری از منابع مطالعاتی و بعضا معتبر به طور کلی سامانه‌های بلاک‌چین به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم شده‌اند. ورود به سامانه‌های عمومی برای عموم آزاد بوده (مانند بیت کوین) و برای سامانه‌های خصوصی نیازمند تائید و کسب اجازه است، اما بر اساس نظر برخی خبرگان این حوزه، این تقسیم‌بندی خالی از اشکال هم نیست، چراکه که در اکثر سامانه‌های بلاک چین خصوصی اعتماد عنصر مهمی محسوب نشده و معمولا اطلاعاتی که در آن‌ها ثبت و تائید می‌شود، کپی شدنی بوده و از جنس ارزش نیستند. به همین دلیل فناوری دفتر کل توزیع شده قادر است نیازهای اکثر این سامانه‌ها را رفع کند. البته همان طور که اشاره شد، در برخی از این سامانه‌ها مانند ریپل که ارزش (در این شبکه بلاک‌ چین خصوصی اعتبار و پول بین بانک‌های عضو جابه جا می‌شود) از طریق آن‌ها منتقل می‌شود، نیاز به بلاک‌ چین حس شده و فناوری دفتر کل توزیع شده کارایی نخواهد داشت.

 

چالش‌های کلیدی در صنعت نفت و گاز

 

زمان و هزینه:

زمان‌بر و پر هزینه بودن تراکنش‌ها که ناشی از پیچیدگی‌های آن‌هاست. این تراکنش‌ها طیف وسیعی از سفارش‌ها، صورت حساب‌های پرداخت، اسناد حمل و نقل، اسناد بانکی و غیره را در بر می‌گیرند.

 

شفافیت:

شرکت‌ها تلاش می‌کنند (هزینه می‌کنند) برای خوش‌نامی هرچه بیشتر از در دسترس بودن اسناد خود برای ذی‌نفعان اطمینان حاصل کنند. همچنین بعضا عدم شفافیت موجب بروز کلاهبرداری نیز ‌می شود.

 

زنجیره تامین:

بزرگ بودن زنجیره تامین این صنعت مدیریت نظارتی جدی را می‌طلبد و مستعد خطاهای بسیاری است.

 

پرداخت:

معمولا انجام تراکنش‌های مرتبط با این صنعت نیازمند یک ساختار پرداخت پیچیده است، علی الخصوص پرداخت‌های برون مرزی که نیازمند واسطه‌ها و در نتیجه پرداخت کارمزدهای گزاف است.

بنابر موارد ذکر شده، چالش‌های این صنعت می‌تواند این گونه پاسخ داده شود:

کاهش یا حذف هزینه‌های جانبی مانند کارمزد واسطه‌گری که انجام تراکنش‌ها را پر هزینه‌تر و کندتر می‌کند.
ساده‌سازی گزارش دهی‌ها از جمله گزارش‌هایی که به مراجع قانونی ارائه می‌شوند.
افزایش کارایی سیستم به وسیله استاندارد‌سازی اطلاعاتی که مابین اعضای اکوسیستم رد و بدل می‌شود که موجب تعامل و یکپارچگی حداکثر شود.
کاهش مخاطرات کلاهبرداری، خطاها و تراکنش‌های غیر معتبر

 

بررسی محصولات توسعه داده شده بر بستر بلاک‌چین در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی

 

پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین IBM

از اواخر سال ۲۰۱۷، IBM توسعه و راه اندازی یک پلتفرم مدیریت مالی تجارت نفت خام مبتنی بر بلاک چین را رهبری می‌کند. همراهن اصلی IBM در این پروژه گروه تجاری Trafigura و بانک سرمایه گذاری Notixis هستند. این پلتفرم در امور برنامه نویسی از پلتفرم Hyper Ledger و هاست ابری BlueMix استفاده می‌کند. در سامانه این پلتفرم اعضا قادرند اطلاعات تراکنش‌ها را به محض انتشار رصد کرده و در اختیار اعضای دیگر بگذارند. همچنین پلتفرم از مستندسازی و به روز رسانی اطلاعات مربوط به حمل و نقل محموله‌ها، تحویل شدن کالاها و پرداخت‌ها میزبانی می‌کند. در واقع اطلاعات زنجیره تامین نفت خام از ابتدا تا انتهت در این سامانه قابل رصد و به روزرسانی خواهد بود و بدین تریتیب شفافیت، امنیت و کارایی سامانه بهبود خواهد یافت.

به گفته رئیس بخش انرژی جهانی Notixis، آرناد استیونس، این گروه قصد دارد از فناوری بلاک چین برای بهینه سازی فضای کهنه مدیریت مالی تجارت بهره‌گیری کند. بر اساس نظر وی، روند کنونی به شدت وابسته به کاغذ بازی و نیروی انسانی است و نقاط ضعف بسیاری ناشی از هزینه‌های بالا و کمبود اتوماسیون در آن دیده می‌شود. بلاک چین نوآوری لاززم و حتی بیش از حد نیاز را فراهم خواهد کرد و مزایای حیاتی زیر را برای این صنعت به ارمغان خواهد آورد:

کاهش زمان نهایی شدن تراکنش‌ها از چند روز به حدود چند ثانیه
افزایش کارایی با کاهش مجموع هزینه‌ها از قبیل هزینه‌های واسطه‌گری
دسترسی آنی به اسناد معاملات
نمایان بودن اطلاعات که مخاطرات مرتبط با دستکاری اطلاعات، کلاهبرداری و حملات سایبری را کاهش می‌دهد
شفافیت بالای تراکنش‌ها از طریق استفاده از مشارکت اعضا در فرآیندها و ثبت سوابق
لازم به ذکر است که این پروژه توجه بازیگران بزرگ دیگری را نیز به خود جلب کرده است، از جمله مسئولین پروژه دوبی هوشمند.

 

پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین Vakt

پلتفرم تجاری مبتنی بر بلاک‌چین Vakt که در اواخر سال ۲۰۱۷ توسط کنسرسیومی متشکل از غول‌های صنعت نفت‌ و گاز، BP و Shell و چند شرکت بزرگ و بین‌المللی دیگر ساخته شده بود در زمستان سال ۲۰۱۸ شروع به کار کرد. در حالی که این پلتفرم در ابتدا تنها اطلاعات دیجیتالی و غیرمتمرکز را ثبت و نگهداری کرده بود، هدف بعدی خود را اضافه کردن یک سامانه مدیریت مالی، محصول شرکت Komgo، به پلتفرم می‌بیند. بدین ترتیب بلاک چین Vakt به بانک‌های زیادی متصل خواهد شد. در ابتدای کار این پلتفرم محدود به پنج رده نفتی از دریای شمال خواهد بود و به انتقال محصولات دیگر از اروپای شمالی به آمریکا گسترش خواهد یافت. از دیگر بررندهای معتبری که عضو این کنسرسیوم شده‌اند می‌توان به Gunvor، Equinor، Statoil و Mercuria اشاره کرد.

 

پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین Rai Stones

کمپانی BHP، یکی از بزرگترین کمپانی‌های استخراج و انرژی، به همراه Consensys و Block Apps و با بهره‌گیری از بلاک چین اتریوم در حال توسعه پروژه Rai Stones است. هدف از اجرای این پروژه بلاک‌چینی، ره‌گیری نمونه‌هایی است که از چاه‌های نفت برداشته می‌شوند. نمونه‌های چا‌ه‌ها بسیار گران‌قیمت بوده و نباید جابه‌جا یا تعویض شوند. این نمونه ‌ها در چرخه عمر خود چندین بار مابین فروشندگان کمپانی و واسطه‌ها دست یه دست می‌شوند و در حال حاضر به وسیله اسناد کاغذی و ایمیل ره‌گیری می‌شوند که ممکن است منجر به بروز اشتباهات ناگزیر انسانی شود. نتیجه این اشتباهات برای شرکت پرداخت جریمه‌های سنگین، نبود شفافیت برای ذی‌نفعان و نبود اطلاعات یکپارچه و موثق برای نمونه‌هاست. بلاک‌چین قادر است بروز این اشتباهات را به حداقل کاهش داده و از پیامدهای ذکر شده جلوگیری کند.

 

پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین Gazprom Neft و S7 Airline

در سال گذشته میلادی، Gazprom Neft و S7 Airline دو کمپانی بزرگ فعال در زمینه انرژی و صنعت هوایی روسیه قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاک‌چین خود (قراردادهای هوشمند سوخت هواپیما AFSC) را توسعه داده و اجرایی کردند. این قرارداد‌ها سرعت و کارایی تسویه حساب‌های دوجانبه را بالا برده و به خودکارسازی هرچه بیشتر فرآیند‌های برنامه ریزی و حسابداری منابع سوختی کمک می‌کند. می‌توان این پروژه را اولین بهره‌گیری از دفتر کل توزیع شده (بلاک‌چین) در روسیه دانست که با کمک آن، شرکت هواپیمایی قادر است برای سوخت‌گیری پرداخت لحظه‌ای انجام دهد، بدون نیاز به پیش پرداخت، ضمانت نامه‌‌های بانکی و در نظر گرفتن ریسک مالی برای طرفین معامله، این رویکرد موجب بهبود چشمگیر سرعت و کارایی و همچنین کاهش هزینه‌های نیروی کار می‌شود.

در ابتدای عقد یک قرارداد هوشمند از طریق AFSC، S7 اطلاعات مربوط به سوخت‌گیری برنامه ریزی شده پرواز بعدی شامل حجم سوخت مورد نیاز و قیمت آن را به Gazprom ارسال می‌کند. داده‌ها به عنوان یک وظیفه به رانند تانکر در فرودگاه اختصاص می‌یابد. در زمان سوخت گیری، خلبان هواپیمای S7 از طریق این سامانه برای حجم خاصی از سوخت در خواست می‌دهد. این درخواست بلافاصله پس از انتشار و به صورت آنلاین به بانک شرکت ارسال می‌شود. تایید لحظه‌ای بانک نیز فرآیند سوخت‌یری را آغاز می‌کند. بدین ترتیب کار خاتمه می‌یابد، بدین معنی که به صورت آنی و خودکار پرداخت تسویه شده و تمامی اطلاعات مربوط به تکمیل سوخت‌گیری به همراه استاد حسابداری به طرفین ارسال می‌شود.

به مدد فناوری بلاک‌چین، اطلاعات به صورت تضمین شده در سامانه AFSC ذخیره شده و طرفین معامله منحصرا توسط قراردادی دیجیتال و مبتنی بر بلاک‌چین که به امضای طرفین رسیده است متعهد می‌شوند. این امر به نوبه خود، امکان نقش مفاد قرارداد را از دو طرف سلب کرده و شفافیت معاملات را افزایش می‌دهد.

 

پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین SAP Leonardo

SAP Leonardo نام شرکتی است که با استفاده از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و بلاک‌چین راه حل‌هایی برای افرایش کارایی به کسب و کار‌ها ارائه می‌کند، در واقع این شرکت با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مدلی برای دیجیتالی کردن کسب و کار‌ها (قابل شخصی سازی برای هر صنعت و با در نظر گرفتن ویژگی‌های آن) ارائه کرده است.

بی تردید یکی از صنایعی که مدنظر این شرکت بوده است، صنعت نفت و گاز است. SAP برای این صنعت مدل SAP S/4 HANA که یک پلتفرم محاسبه در حافظه (در این پلتفرم‌ها هر کامپیوتر از میان کامپیوتر‌های عضو شبکه قادر است به وسیله یک نرم افزار میانی داده‌ها را بر روی حافظه ذخیره کرده و به طور موازی با دیگر فرآیند‌های شبکه پردازش کند) است را پیشنهاد کرده است. بر اساس ادعای بنیان‌گذاران این شرکت، این پلتفرم قادر است:

از طریق دیجیتالی و لحظه‌ای کردن فرآیندهای مالی کسب و کار‌ها، آن‌ها را بهینه کند.
از طریق به کارگیری هوش مصنوعی در حمل و نقل، تولید و مدیریت دارایی‌ها، نمایان بودن و چابکی زنجیره تامین را افزایش داده و کنترل آن را در دست بگیرد.
از طریق به کارگیری هوش مصنوعی روابط شرکت با تامین‌کنندگان را به صورت مشارکتی مدیریت ‌کند.
از طریق توسعه پرتفو محصولات به صورت کاملا همسوسازی شده و یکپارچه مدیریت چرخه عمر محصولات را کاراتر کند.
از طریق یکپارچه سازی داده‌ها بینشی عمیق از کسب و کار در راستای بهره‌وری، کسب درآمد بیشتر و پیش‌بینی فرصت‌های آینده به وجود بیاورد
با توجه به کسب و کار مورد نظر نیازهای خاص هر کسب و کار را در کم‌ترین زمان و با کم‌ترین هزینه تامین کند.
همانطور که اشاره شد، در این پلتفرم هر فرد قادر است بر روی حافظه، داده‌ها را ثبت کند، اما اشاره‌ای به نحوه صحت‌سنجی داده‌های ثبت شده و ایجاد تغییرات در آن نشده است. به نظر می‌رسد که فناوری DLT بتواند با اضافی شدن به این پلتفرم چالش ذکر شده را رفع کند، البته لازم به ذکر است که این شرکت، بلاک‌چین را به عنوان خدمات در هاست ابری خود در اختیار کاربران قرار داده است و مشتریان می‌توانند به صورت آزمایشی و از طریق نرم‌افزاری که بر بستر HyperLedger و MultiLedger، توسط این شرکت توسعه داده شده است کار با بلاک‌چین را تجربه کند.

 

کاربرد فناوری بلاک‌چین در صنعت نفت و گاز

پیاده سازی فناوری بلاک‌چین قادر است کجرای ارتباطی معاملات دیجیتالی و نقل و انتقالات فیزیکی محصولات این صنعت باشد. علاوه بر این، انجام پرداخت‌ها از طریق بلاک‌چین سرعت نهایی شدن تراکنش‌ها را بالا برده، هزینه‌ها را کاهش داده و شفافیت را در اکوسیستم جاری می‌سازد. ایجاد رمز ارز خاص برای این این اکوسیستم چه در سطح جهانی و چه در سطح محلی (کشوری) می‌تواند ارزش این بازار را حتی چند برابر کند. به طور مثال ارز دیجیتالی با پشتوانه دارایی‌های نفتی.

دسترسی سریع و غیر قابل تغییر بودن سامانه‌‌های بلاک‌چینی نهادهای مقررات گذاری را در راستای حسابرسی و بازرسی کاراکتر و سریع‌تر، در اکوسیستمی بسیار حساس و با اهمیت، توانمند می‌کند. این نهاد‌ها می‌توانند به عنوان یکی از اعضای سامانه تمامی رویداد‌های اکوسیستم را به صورت آنلاین زیر نظر داشته باشند.

در اکوسیستمی با این چنین معاملات با حجم بالا و متشکل از بازیگران متعدد با منافع اکثرا متضاد، اعتماد نقش بزرگی را ایفا می‌کند. حال آنکه سامانه‌های بلاک‌چینی نیاز به اعتماد را به حداقل رسانده و انجام معاملات را از امضای ضمانت‌نامه بی‌نیاز می کند. همچنین قراردادهای هوشمند می‌تواند جلوی رفتارهای نادرست تجاری از جمله عدم تعهد به مفاد قراردادها را بگیرد.

 

کاربرد‌های فناوری بلاک‌چین در بخش‌های مختلف صنعت نفت‌ و گاز

تولید و اکتشاف (اکوسیستم بالادستی):
با توجه به مفهوم بلاک‌چین و تراکنش‌های دیجیتالی که به وسیله ارزهای دیجیتال ممکن شده است، در صنایع تولید و اکتشاف اکوسیستم کاربرد زیر را می‌تواند متصور شد:

ره گیری سوابق تجهیزات، چه سوابق نگه‌داری و چه سوابق مربوط به شرایط استفاده از آن‌ها، در محیطی امن، غیر قابل تغییر و شفاف.

فعالیت‌های ذی‌نفعان میانی اکوسیستم:
در صنایع میانی اکوسیستم نفت و گاز، کاربردهای بلاک‌چین می‌تواند به شرح زیر باشد:

ساده‌سازی و کارآمدی تجارت انرژی و کاهش ریسک‌ها.
مدیریت دارایی‌ها.
قراردادها: حسابداری درآمدها و یکپارچه‌سازی آن‌ها (از جمله محاسبات مرتبط با پرداخت سود).
تبدیل هزینه‌های تخمینی به پرداخت نقدی به وسیله تراکنش‌های لحظه‌ای: کاهش فروش‌های روزانه واریز نشده.
نگهداری و تعمیر دارایی: قراردادهای هوشمند نگهداری و تعمیر دارایی که خطاهای انسانی را کاهش داده و مدیریت آن‌ها را ساده می کند.
قانون‌گذاری: ساده‌سازی و شفاف‌سازی روند گزارش‌دهی به نهادهای نظارتی.
تمامی موارد ذکر شده نیازمند ایحاد سامانه‌ای است متشکل از تمامی اعضا و دفاتر ثبت متعدد تا بتوان از آن‌ها در این قسمت از اکوسیستم بهره برد.

 

پالایشگاه و پتروشیمی (اکوسیستم پایین‌دستی):

در این قسمت از اکوسیستم بیشترین کاربرد بلاک‌چین معطوف به بخش پتروشیمی و تولید و پخش می‌شود. به وسیله انطباق با فناوری بلاک‌چین، صتایع پالایشگاهی و پتروشیمی قادرند به شرح زیر از کاربردهای آن بهره‌گیری نمایند:

مبادله محصولات: کاهش وابستگی به پالایشگاه‌ها و اتوماسیون
خسارت‌های مربوط به بی کار ماندن و مدیریت شکایات
استفاده از قراردادهای هوشمند در فرآیندها: اتوماسیون و شفافیت